کشت فراسرزمینی؛ فرصتی برای دستیابی به امنیت غذایی

با توجه به خشکسالی‌های پی در پی، کم‌آبی، یکسان نبودن توزیع منابعی همچون آب، خاک و اقلیم مناسب که امنیت غذایی و کشاورزی دچار خطر می‌شود و می‌تواند کشور را در این زمینه دچار مشکل کند، روی آوردن به راهکارهایی همچون کشت فراسرزمینی شیوه‌ای است که با حفظ آب‌های موجود در کشور بتوانیم امنیت غذایی را با کمک کشورهای دیگر برای خود فراهم کنیم.

به گزارش دهقان نیوز به نقل از ایسنا، آب، خاک و اقلیم مناسب در سراسر جهان به صورت یکسان توزیع نشده است، از دهه ۱۹۸۰ به بعد دنیا به کشاورزی فراسرزمینی توجه کرده است، بر اساس آمار جهانی فائو ایران در تولید ۲۲ محصول کلیدی در حوزه کشاورزی، در بین ۷ کشور برتر دنیا قرار دارد اما به دلیل همین یکسان نبودن توزیع منابعی همچون آب و خاک روی آوردن به کشت فراسرزمینی یکی از راهکارهایی است که می‌تواند کمک کننده باشد.

کشت فراسرزمینی چیست؟
کشت فراسرزمینی به معنای کاشت انواع محصول در سایر کشورها و واردات آن به ایران است. در واقع کشت فراسرزمینی، زمینه رونق تولیدات کشاورزی و ایجاد امنیت غذایی برای یک کشور را فراهم می‌کند. از این‌رو، کشورهایی که از محدودیت منابع داخلی (آب و زمین) رنج می‌برند، توسط این روش و با اجاره اراضی در سایر کشورها، اقدام به تولید مایحتاج خود می‌کنند تا امنیت غذایی داشته باشند.

با ایجاد شرایط کشاورزی فراسرزمینی برای آن شرکت های فرآوری در داخل کشور مانند صنایع تبدیلی و تکمیلی، صنایع غذایی، صنایع تولید خوراک دام طیور و آبزیان، مرغداری‌ها و دامداری‌های صنعتی می‌توان زمینه تامین مواد اولیه را جهت تولید نهاده، دام، شیلات، مرغ، خوراک دام و طیور، محصولات صنایع غذایی به داخل کشور و انتقال و صادارت مازاد داخلی را فراهم کرد که بازخورد این امور باعث امنیت غذایی کامل در کشور و ایجاد هاب غذایی و ارزآوری با احتساب ارزش افزوده در منطقه خواهد شد.

تاریخچه کشت فراسرزمینی در ایران و جهان
این شیوه کار برای داشتن امنیت غذایی بعد از دهه ۱۹۸۰ در دنیا مورد توجه قرار گرفت. اوج گیری این مفهوم در ایران و در وزارت جهاد کشاورزی نیز به اواخر سال ۱۳۹۲ باز می‌گردد که وزیر وقت جهاد کشاورزی مأموریتی را به مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی دادند که مطالعاتی در رابطه با سابقه، موانع و مشکلات کشاورزی فراسرزمینی انجام شود تا در نهایت به یک آیین‌نامه ختم شود.

پیش‌نویس این آیین‌نامه در ۳۵ ماده به هیأت دولت ارائه شد و پس از اعمال نظرات کارشناسانه، نهایتاً آیین‌نامه کشت فراسرزمینی در تاریخ ۲۹ فروردین‌ماه ۱۳۹۵ در هشت ماده به تصویب هیات وزیران رسید. در این آیین‌نامه اجرایی تکالیف هر یک از دستگاه‌های اجرایی نیز مشخص شده است. به عنوان مثال در ماده ۲ این آیین‌نامه تکالیف وزارت جهاد کشاورزی، در ماده ۳ تکالیف وزارت امور خارجه، در ماده ۴ تکالیف وزارت امور اقتصادی و دارایی، در ماده ۵ تکالیف بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، در ماده ۶ تکالیف وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در ماده ۷ تکالیف صندوق توسعه ملی مشخص شده است که در این میان وظیفه اصلی بر عهده وزارت جهاد کشاورزی بود.

در ۴ اردیبهشت ۱۴۰۱ وزیر وقت جهاد کشاورزی، ساداتی نژاد، نظام‌نامه کشاورزی فراسرزمینی را ابلاغ کرد. این نظام‌نامه تکالیف وزارت جهاد کشاورزی در حوزه کشاورزی فراسرزمینی را به صورت عملیاتی و اجرایی مشخص کرده است.

به منظور اجرای این طرح مناطق مناسب برای کشت محصول مورد نیاز استان‌ها شناسایی شدند که در این راستا، کشورهای هدف خراسان جنوبی برای انجام کشت فراسرزمینی قزاقستان و اوکراین است و از جمله مزایای انجام کشت فرا سرزمینی در کشورهای هدف می‌توان به امکان انجام کشت دیم به دلیل بارندگی قابل توجه، اشتغال به کار نیروهای متخصص و فارغ التحصیلان رشته‌های کشاورزی، تامین بخشی از نیاز استان به مواد غذایی در خارج کشور، وجود خاک بسیار غنی و حاصلخیز، پرداخت هزینه کمتر و بالا بودن صرفه اقتصادی تولید اشاره کرد.

در راستای اجرای طرح کشت فرا سرزمینی همچنین تلاش شده است تا با کشور افغانستان قراردادی امضا شود و در کشور آن‌ها و چه با استفاده از کشاورزان افغانستانی و یا کشاورزان خراسان جنوبی، محصول چغندرقند کشت و به ایران نیز صادر شود و همچنین برای همکاری ایران و تاکستان و ایران و آفریقا نیز اقداماتی انجام شده است که می‌تواند تاثیرگذار باشد.

کشت فراسرزمینی تهدید است یا فرصت؟
با توجه به بحران آبی در کشور و وضعیت خشکسالی که در سال‌های اخیر کشور را فرا گرفته، کشت فراسرزمینی می‌تواند به عنوان یک فرصت زمینه را برای افزایش تولیدات کشاورزی کشور فراهم کند و به تامین محصولات مورد نیاز بپردازد. شاید از دیدگاه اشتغال، کشت فراسرزمینی یک تهدید به شمار آید اما باید به این مساله توجه داشت که در شرایط خشکسالی کنونی در کشور این کشت می‌تواند یک فرصت بسیار خوب برای تولید محصولات پر آب‌بر باشد.

این مسئله که کشت محصول در این کشورهای هدف باید توسط نیروی کار همان کشور انجام شود و برای نیروی کار ایرانی یک تهدید محسوب می‌شود اما آب مهمترین مسئله‌ای است که در این طرح به آن توجه می‌شود و کشت فراسرزمینی را برای ما به یک فرصت تبدیل می‌کند و اگر شرایطی فراهم شود تا محصولات پر آب‌بر مثل صیفی‌جات در کشورهای دیگر کشت شود و پس از آن برای مصرف وارد کشور شود اتفاقی بسیار خوب و موثر است.

با توجه به محدودیت شدید آبی و خشکسالی‌ طی چندسال متوالی، منابع آبی داخل کشور در شرایط فعلی باید به کشت‌های استراتژیکی که نیاز به توسعه آن‌ها وجود دارد اختصاص داده شود و کشت فراسرزمینی بهترین فرصت برای این کار است تا بتوانیم محصولات غیر استراتژیک را به جای کشت در داخل کشور در یک کشور دیگر و با استفاده از منابع آبی آن کشور کشت کنیم.