بحران کم آبی و اشتیاق کشاورزان برای کشت شالی

با وجود مشکلات و بحران کم آبی که این روزها در بیشتر نقاط کشور و نیز در استان گلستان وجود دارد و این امر ضرورت استفاده بهینه از منابع آبی بویژه در بخش کشاورزان را دو چندان کرده است، کشاورزان این خطه امسال اشتیاق زایدالوصفی برای کشت شالی که بیشترین نیاز آبی را دربین محصولات دارد، پیدا کرده اند.
استان به ظاهر سرسبز گلستان درسال های اخیر با کاهش نزولات جوی مواجه شده که این مساله به همراه کم توجهی بخش کشاورزی و خانگی به مصرف بهینه آب، استان را با معضل خشکسالی و بحران آب روبرو کرده است.

*** پیش بینی رشد ۲۰ درصدی کشت شالی در گلستان
مدیر زراعت سازمان جهادکشاورزی گلستان از پیش بینی رشد ۲۰ درصدی کشت شالی دراین استان در سال جاری خبر داد و گفت: پارسال ۷۳ هزار هکتار به کشت این محصول اختصاص یافته بود.
محمدرضا عباسی با بیان اینکه سیاست جهادکشاورزی، کاهش کشت شالی به عنوان یک محصول با مصرف آبی بالا است، خاطرنشان کرد: کشت این محصول در گلستان بیشتر جنبه احساسی و سیاسی دارد.
وی، بالا رفتن قیمت برنج در بازار را مهمترین دلیل احساسی برای افزایش کشت شالی در گلستان دانست و گفت: دلیل سیاسی افزایش کشت شالی نیز برخی فشارهای نمایندگان مجلس به وزیر جهادکشاورزی برای افزایش درآمد کشاورزان از محل کشت این محصول است.
عباسی با بیان اینکه کشت دارای نسق شالی در گلستان بین ۱۲ تا ۱۵ هزار هکتار است، اضافه کرد: کشت پنج تا شش برابری نسبت به اراضی نسق این محصول، خسارات جبران ناپذیری بر منابع آبی این استان وارد می کند.
وی تصریح کرد: علاوه بر از بین رفتن منابع آبی استان، استخراج بیش از حد آب از چاه ها نیز هزینه های سنگین ‘کف کشی’ را به کشاورزان تحمیل می کند که بایستی از درآمد حاصله خود به این امر اختصاص دهند.
مدیر زراعت سازمان جهادکشاورزی گلستان با بیان اینکه کشت شالی در استان گلستان که میانگین بارش سالانه آن ۲۵۰ میلی متر است، اصلا به صلاح نیست، یادآور شد: براساس قانون و نیز ممنوعیت کشت شالی در گلستان، شرکت آب منطقه ای به عنوان متولی اصلی برخورد با کشاورزان متخلف در این حوزه است.
عباسی گفت: در ۹۵ درصد پروانه های بهره برداری از منابع آب صادر شده برای کشاورزان ازسوی شرکت آب منطقه ای، عبارت کشت محصول به جز شالی قید شده است اما کشاورزان این مساله را رعایت نمی کنند.
وی افزود: با اقدامات قهریه به خاطر تنش های اجتماعی آن نمی توان جلوی کشت بی رویه محصول شالی در گلستان را گرفت اما باید نسبت به آگاهی بخشی به کشاورزان به صورت علمی و فنی اقدام کرد.
عباسی، میانگین مصرف آب برای کشت هر هکتار شالی را بین ۱۲ تا ۱۵ هزار متر مکعب دانست و اضافه کرد: این رقم دربرخی مناطق استان به دلیل دما و تبخیر بالا و یا بافت خاک تا ۱۸ هزار متر مکعب نیز می رسد که بسیار بالا است.
وی تصریح کرد: با توجه به اینکه کشت شالی در استان تازه آغاز شده است، هنوز آمار دقیقی از کشت شالی درسال جاری نداریم و کارشناسان پهنه وری مدیریت های جهادکشاورزی شهرستان های استان درحال تهیه آمار هستند اما پیش بینی ها حاکی از ۲۰ درصد رشد کشت نسبت به سال قبل می باشد.
مدیر زراعت سازمان جهادکشاورزی گلستان خاطرنشان کرد: به دلیل گرمای هوا و کاهش بارش ها، به احتمال زیاد بخش قابل توجهی ازمزارع شالی استان امسال دچار خشکسالی می شود کما اینکه خبر خشکسالی برخی شالیزارها به گوش می رسد.

*** کاهش ۳۵ درصدی بارش ها در گلستان
با وجود کاهش ۳۵ درصدی بارش ها در سال آبی جاری در گلستان، کاهش حجم آب ذخیره شده در پشت سدهای این استان نسبت به سال قبل و به صدا درآمدن زنگ بحران کم آبی در این استان شمالی اما مشخص نیست چرا کشاورزان برای کشت شالی، این محصول با نیاز آبی بالا، امسال با یکدیگر رقابت می کنند.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گلستان چندی پیش در جلسه ارزیابی عملکرد تعادل کاهش بخشی سال ۹۵ همچنین از کاهش ۵۱ تا ۷۷ درصدی روان آب رودخانه ها و نیز ۱۵ درصدی آبخوان های این استان خبر داده بود.
علی نظری با تاکید برضرورت توجه بیشتر برای حفظ و حراست از منابع آبی و مصرف بهینه آن گفته بود: برای تحقق این مهم، آگاهی بخشی و اطلاع رسانی به کشاورزان و مردم نسبت به معضل خشکسالی و بحران آب در راستای حفظ منابع آبی فعلی ضروری است.
مدیر بهره برداری و نگهداری از تاسیسات آبی شرکت آب منطقه ای گلستان نیز اواخر خرداد امسال گفته بود که ظرفیت ذخیره آب در سدهای این استان امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵۸٫۲ درصد کاهش دارد.
به گزارش ایرنا، شعبان رسولی افزوده بود که ۸۹ میلیون متر مکعب آب معادل ۳۱٫۵ درصد از ظرفیت سدهای استان پر است درحالی که سال قبل در این بازه زمانی، ۷۵٫۲ درصد سدها پر آب بود.
به گفته وی، ظرفیت ذخیره آب در ۱۴ سد، بند و تالاب در دست بهره برداری در استان حدود ۳۰۰ میلیون متر مکعب است.
این مقام مسئول گفته بود، از ابتدای سال آبی جاری (اول مهر ۹۵ تا ۲۲ خرداد ۹۶ ) ۳۴۳٫۲ میلیمتر بارندگی در استان ثبت شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۴٫۵ درصد و دوره درازمدت (۳۰ ساله) ۱۶٫۷ درصد کاهش دارد.
به گفته رسولی، از فروردین امسال تا ۲۲ خرداد ماه در استان گلستان ۸۷٫۴ میلیمتر بارش ثبت شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴۰٫۶ درصد و درازمدت از ۲۲٫۲ درصد کاهش داشته است.
با وجود اینکه به گفته مسئولان آب منطقه ای گلستان، ۹۰ درصد منابع آبی استان به حوزه کشاورزی اختصاص می یابد، سرمایه گذاری برای استفاده بهینه از منابع آبی با توجه به وجود خشکسالی در گلستان که ۶۵۰ هزار هکتار اراضی زراعی و باغی دارد، ضروری است.

*** کشاورزان متناسب با ظرفیت پروانه بهره برداری از منابع آب استفاده کنند
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گلستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: این شرکت در بحث کنترل برداشت از منابع آبی انجام وظیفه می کند و براساس قانون، متخلفان اضافه برداشت را به مراجع قضایی معرفی می کند.
علی نظری گفت: هر سال تیم های نظارتی این شرکت درقالب طرح تعادل بخشی، نظارت ویژه ای بر چاه های مجاز و برخورد با دارندگان چاه های غیرمجاز انجام می دهند ضمن اینکه هر سال قبل از کشت شالی بین ۷ تا ۸ هزار برگ اخطار شامل ذکر مواد قانونی، رعایت حق برداشت و جرایم متخلفان بین کشاورزان، بخشداران، دهیاران و شوراهای روستایی استان توزیع می شود.
وی بابیان اینکه وضع منابع آبی استان گلستان خوب نیست، اضافه کرد: کشاورزانی که خارج از حق آبه قید شده در پروانه بهره برداری خود آب مصرف کنند، تا سه برابر آب بها توسط مراجع قضایی جریمه می شوند.
نظری از فعالیت ۲۰ هزار حلقه چاه آب مجاز و حدود ۱۵ هزار حلقه چاه غیرمجاز در گلستان خبر داد و گفت: نظارت بر برداشت آب توسط چاه های مجاز و پلمپ چاه های غیرمجاز اگرچه افزون بر ۱۳ هزار چاه غیرمجاز عمق کمتر از ۲۰ متر دارند، در دستور کار شرکت آب منطقه ای قرار دارد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گلستان با تاکید مجدد برضرورت رعایت حق برداشت آب بر اساس پروانه بهره برداری توسط کشاورزان، خاطرنشان کرد: کنترل کشت شالی در استان ضروری است و همه دستگاه ها بویژه چهاد کشاورزی باید دراین خصوص مشارکت کنند.
نظری گفت: نظارت بر برداشت آب براساس آنچه در پروانه بهره برداری قید شده توسط این شرکت انجام می شود اما نوع کشت محصول برعهده این شرکت نیست و کشاورز می تواند براساس مقدار آب تعیین شده، اقدام به کشت نماید.
وی از نصب کنتور آب بر چاه های مجاز به عنوان راهکاری برای جلوگیری از برداشت غیرمجاز نام برد و افزود: تاکنون حدود سه هزار حلقه چاه آب در استان کنتور دارند و امسال نیز ۱۲۰۰ حلقه دیگر به کنتور مجهز می شوند.
نظری همچنین از کشاورزان گلستانی خواست نسبت به تمدید پروانه بهره برداری آب خود اقدام نمایند درغیر این صورت پروانه آنان باطل و متخلفان به مراجع قضایی معرفی می شود.

*** هشدار نماینده ولی فقیه در گلستان نسبت به کشت شالی
نماینده ولی فقیه در استان گلستان نیز چندی پیش در دیدار مدیرعامل و معاونین شرکت آب منطقه ای استان نسبت به استفاده بیش از حد آب های زیر زمینی برای کشت شالی و نیز وجود افزون بر ۱۵ هزار حلقه چاه غیرمجاز انتقاد کرده بود.
آیت الله سیدکاظم نورمفیدی گفته بود: استفاده بی رویه از منابع آب های زیر زمینی، استان گلستان را با مشکل جدی مواجه می کند که متولیان امر (آب منطقه ای) بایستی نسبت به رسیدگی موضوع و معرفی متخلفان به مراجع قضایی بدون اغماض اهتمام ورزند.
امام جمعه گرگان یادآور شده بود: ما می توانیم برای جمع آوری آب سدسازی کنیم اما آب را نمی توان تولید کرد، پس باید در مصرف آن صرفه جویی داشته باشیم.
آیت الله نورمفیدی گفته بود: با اینکه بیشترین میزان آب درحوزه کشاورزی مصرف می شود اما متاسفانه برنامه های اساسی برای چگونگی و میزان مصرف آب دراین بخش درنظر گرفته نشده است.

*** تاکید رئیس کل دادگستری گلستان بر پلمپ چاه های غیرمجاز
رئیس کل دادگستری گلستان نیز از پیشروی کویر از سمت شمال استان و عمیق تر شدن چاه های کشاورزی به عنوان زنگ خطر پایین رفتن سطح سفره های آب های زیرزمینی در گلستان یاد کرده بود.
هادی هاشمیان گفته بود: دادگستری استان درحیطه وظایف خود در این بخش قاطعانه وارد عمل شده و احکام زیادی برای پلمپ چاه های غیرمجاز درمحاکم استان صادر کرده است که در نوبت اجرا هستند.
به گفته وی، حفظ داشته های زیست محیطی بویژه منابع آبی یکی از خواسته های مردم گلستان از دستگاه قضایی است.
کشت شالی دو نوع بهاره و تابستانه دارد اما در گلستان بیشتر کشت این محصول تابستانه است و زمان آن نیز معمولا پس از برداشت محصولات پاییزه (گندم، جو، گلزا) از اواخر خرداد آغاز شده و یک ماه ادامه دارد.