کشت گلخانه ای زعفران، روش جدید یا سراب سودآوری؟

چنین تبلیغات و فعالیتهایی در حالی صورت گرفته که خراسان رضوی سالانه با تولید ۳۰۰ تن زعفران به روش معمول آن در سطح ۸۶ هزار هکتار مزرعه، افزون بر ۸۰ درصد تولید این محصول سودآور، صادراتی و راهبردی را در ایران به خود اختصاص داده است.
تبلیغات پیرامون مزایای کشت گلخانه ای زعفران به روش آیروپونیک از پارسال با اعلام فراخوان جذب کارآموز در دوره های آموزشی این نوع کشت از طریق شبکه های اجتماعی آغاز شد. در ابتدای امر علاقه مندان فراوانی با هدف شروع کسب و کاری نوین و سودآور در این دوره ها شرکت کردند و حتی برخی برای تامین هزینه بهره مندی از این آموزشها اقدام به گرفتن وام کردند.
اما ورق این اوضاع وقتی برگشت که زمان برداشت محصول زعفران هواکشت و محاسبه سود و زیان آن فرا رسید زیرا سرمایه گذاران این حوزه موفقیتهای مالی وعده شده را کسب نکردند و نالان و شاکی با مراجعه به سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی خواستار پیگیری موضوع شدند.
در کشت گلخانه ای زعفران به روش آیروپونیک یا هواکشت، نیازی به خاک نیست و صرفا با کنار هم چیدن پیازهای زعفران بر روی طبقات چوبی و رطوبت دهی به محیط اقدام به گل گیری از پیاز می شود.
بر این اساس، مدعیان این نوع کشت را نمی توان کلاهبردار عنوان کرد زیرا طبق گفته متخصصان ‘پیاز زعفران’ در شرایط دارای رطوبت لازم در هوا و در کنار یک اتاق معمولی نیز به گلدهی می رسد اما وعده های واهی و بیانی متفاوت از واقعیت که بیشتر شبیه به دروغ است اینگونه تبلیغات و آموزشهای آن را از درجه اعتبارساقط می کند. بررسی فنی کارشناسان رسمی حوزه زعفران نشان داد کشت گلخانه ای این محصول بخاطر فقدان کیفیت در زعفران تولیدی، مورد تایید نیست.

* کیفیت، گمشده زعفران گلخانه ای
رئیس هیات مدیره جمعیت ایرانی علوم زعفران به خبرنگار ایرنا گفت: زعفرانی که در فضای گلخانه تهیه و تولید می شود مواد موثره و مورد انتظار از زعفران را به حد کافی ندارد. به همین دلیل از نظر اقتصادی و کیفیت محصول به هیچوجه مورد تایید نیست.
عباس همتی کاخگی افزود: برگزاری دوره های آموزشی در این زمینه صرفا جنبه تبلیغاتی دارد. این دوره های آموزشی جوانان و افراد جوینده کسب و کار را به سمت و سویی می برد که بیشتر متضرر می شوند و با توجه به اینکه نتایج حاصله با وعده ها فاصله بسیار دارد موجب سرخوردگی آنان می شود.
وی ادامه داد: همچین مدرسان این دوره های آموزشی از دانش کافی برخوردار نیستند و صرفا اقدام به ارائه اطلاعات روبنایی از زعفران می کنند. به همین دلیل افراد شرکت کننده در چینی دوره های وارد روند یک فعالیت اقتصادی می شوند که با اصل سودآوری همراه نیست.
موسسه‌ غیرانتفاعی و علمی پژوهشی ‘جمعیت ایرانی علوم زعفران’ با مجوز رسمی کمیسیون انجمنهای علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با هدف پیشرفت و ارتقای علمی دانش زعفران، توسعه کیفی نیروهای متخصص، بهبود و انسجام ‌بخشی به امور دانشی، پژوهشی و آموزشی در زمینه‌ های فناوری تولید، فرآوری، کنترل کیفیت، کاربردهای دارویی و غذایی زعفران و بازاریابی فعالیت می کند.

* جهاد کشاورزی مسئول ساماندهی
رئیس هیات مدیره جمعیت ایرانی علوم زعفران همچنین گفت: ساماندهی وضعیت موجود، اطلاع رسانی در این زمینه و همچنین برخورد قانونی با برگزارکنندگان اینگونه دوره های آموزشی به واسطه ارائه اطلاعات اشتباه، بر عهده متولی زعفران در کشور یعنی وزارت جهاد کشاورزی است.
وی افزود: کشت گلخانه ای زعفران به روش هواکشت اقدامی شدنی است اما سودآوری و کیفیت محصول در این نوع کشت با تبلیغات مطرح شده مغایر است.
همتی به نشست پژوهشی با حضور متخصصان علم زعفران از دانشگاهها و دستگاهها در جمعیت ایرانی علوم زعفران اشاره و بیان کرد: در این نشست جنبه های مختلف کشت گلخانه ای زعفران مورد بررسی قرار گرفت و بر ‘قابل تایید نبودن’ این شیوه کشت تاکید شد.

* اظهارات یک آموزش دهنده کشت گلخانه ای زعفران
مسئول یکی از موسسه های کارآفرینی در خراسان رضوی و برگزارکننده دوره های آموزش کشت گلخانه ای زعفران نیز گفت: سابقه کشت زعفران در خراسان به بیش از سه هزار سال می رسد اما کشت گلخانه ای این محصول یکی از شیوه های نوین است که معایب کشت در زمین را ندارد.
محمد مشئوف افزود: کشت زعفران در زمین با مشکلاتی از جمله سرمازدگی، آفات، مشکلات پیش آمده از سوی جوندگان برای پیاز زعفران و بارندگی هنگام برداشت گل مواجه است که کیفیت محصول را به شدت کاهش می دهد. بار میکروبی بالا به واسطه تماس با خاک نیز از مواردی است که در کشت گلخانه ای مشاهده نمی شود.
وی ادامه داد: در کشت گلخانه ای زعفران از پیازهای ۲۰ گرمی به بالا استفاده می شود. در کشور چین پیازهای ۵۰ گرمی برای این کار استفاده می شوند و به همین دلیل سودآوری در این نوع کشت قطعی می شود بنابراین باید در زمینه تهیه بانک پیاز با کیفیت و وزن بالا اقدام کرد.
این برگزارکننده دوره های آموزش کشت گلخانه ای زعفران گفت: معمولا کشت زعفران در زمین طی سالهای پنجم و ششم کشت به سود دهی عالی و پیک سوددهی می رسد و در سال هفتم نیز باید کشاورز اقدام به زیر و رو کردن زمین نماید. اما در کشت گلخانه ای از همان سال نخست در صورت استفاده از پیاز باکیفیت و وزن بالا می توان سوددهی را برای سرمایه گذار متصور شد.
وی افزود: مجوز ارائه آموزش در این زمینه را از چندین ارگان دولتی دریافت کرده ایم و علت عدم حمایت از این نوع کشت را نمی دانم.

* ضررآوری بیش از سودآوری
مدیر امور باغبانی و زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: پیاز زعفران بگونه ای است که بدون هیچ تغذیه و آبیاری در فضای بیرون از خاک به واسطه استفاده از ذخیره غذایی موجود در خود پیاز، به گل دهی می رسد.
هاشم نقیبی افزود: اما انتقال کشت پیاز زعفران در گلخانه جز هزینه های گزاف برای بهره بردار هیچ چیز دیگر ندارد بنابراین کشت گلخانه ای زعفران مقرون به صرفه محسوب نمی شود.
وی ادامه داد: تبلیغات گسترده این شیوه کشت که سابقه آزمایش در سازمان تحقیقات کشاورزی جهاد کشاورزی را دارد از سال ۱۳۸۵ وجود دارد و در این ارتباط هیچ برنامه و شیوه جدیدی مطرح نشده است.
مدیر امور باغبانی و زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: طبق تبلیغات انجام شده در این زمینه برای کشت گلخانه ای نیاز به پیاز بالای ۱۰گرم است. بطور میانگین در هر یک کیلوگرم بین ۲۰ تا ۲۵ درصد پیاز زعفران با وزن ۱۰ گرم وجود دارد.
وی افزود: به این ترتیب برای کشت هزار عدد پیاز زعفران در هر مترمربع به روش هواکشت نیاز به ۱۰ کیلوگرم پیاز زعفران ۱۰ گرمی است که با خرید ۵۰ کیلوگرم پیاز زعفران پس از دسته بندی به دست می آید.
نقیبی ادامه داد: اگر قیمت هر کیلوگرم پیاز زعفران ۴۰۰ هزار ریال در نظر گرفته شود، برای خرید ۱۰ کیلوگرم باید چهار میلیون ریال هزینه شود. با توجه به اینکه حداکثر هر پیاز دو گل می دهد و وزن هر گل زعفران چهار دهم گرم است در نهایت از هر هزار مترمربع عرصه کشت گلخانه ای آن ۸۰۰ گرم گل زعفران برداشت می شود.
وی گفت: بر اساس قیمت، هر کیلوگرم گل زعفران به ارزش میانگین ۹۰۰ هزار ریال از بهره بردار خریداری می شود حال آنکه وی برای این میزان چهار میلیون ریال هزینه کرده است بنابراین چنین روش کشتی به هیچوجه مقرون به صرفه نیست.

*دوره های آموزشی در شهرستانهای زعفران خیز
مدیر امور باغبانی و زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضویدر ادامه اظهارداشت: برگزارکنندگان این دوره های آموزشی برای کشت گلخانه ای محصول زعفران به ازای هر ساعت آموزش حدود چهار میلیون ریال از شرکت کنندگان دریافت می کنند. این در حالی است که جزوات آموزشی در این دوره ها نیز به قیمن دهها میلیون ریالی به فروش می رود.
وی افزود: اخذ این میزان هزینه برای دوره های آموزشی در حالی است که سودآوری در این نوع کشت برای بهره برداران به هیچوجه محقق نمی شود.
نقیبی ادامه داد: طی روزهای اخیر افراد متعددی در اعتراض به روند برگزاری کلاسهای آموزشی، به سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی مراجعه کرده و خواستار رسیدگی به موضوع و اطلاع رسانی در این زمینه شده اند.
وی گفت: روند فعالیت برگزارکنندگان این دوره های آموزشی در شهرستانهای مشهد، بردسکن، مه ولات و تربت حیدریه به شدت رو به افزایش است و امیدواریم متقاضیان با کسب اطلاعات و آگاهی کافی اقدام به ثبت نام در چنین برنامه هایی نکنند.

*عرضه زعفران ایران به نام چین
کارشناس مسئول زعفران سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: در تبلیغات این دوره های آموزشی موفقیت کشور چین در کشت گلخانه ای زعفران مثال زده و به عنوان نمونه معرفی می شود. این ادعا کاملا کذب است زیرا چین اخیرا با ورود به بازار زعفران در جهت گرفتن این بازار از ایران و اسپانیا گام بر می دارد.
رامین اسمی افزود: چین تعرفه های سنگینی برای ورود زعفران ایران به کشورش گذاشته در حالی که زعفران ایران از راه افغانستان به نازلترین قیمت وارد چین شده و در نهایت به صورت بسته بندی با نام زعفران تولید در چین به بازار جهانی عرضه می شود.