کشاورزان در استفاده از کود فقط به سودآوری فکر می‌کنند

کشاورزی علاوه بر آنکه رکن مهمی در عرصه اقتصاد یک کشور است، ارتباط مستقیمی با حوزه سلامت آن جامعه دارد، اما باید توجه داشت که استفاده از سموم و کودهای شیمیایی برای افزایش میزان محصول و درنهایت درآمد کشاورزان در کنار استفاده از خاک مرغوب و آب سالم از مهم‌ترین عناصر تضمین سلامت محصولات در زمین‌های کشاورزی هستند.

به گزارش ایسنا، در سال‌های اخیر به دلیل افزایش جمعیت، کمبود آب سالم و به صرفه نبودن کشاورزی، استفاده از کود و سموم شیمیایی به اتفاقاتی مرسوم برای کشاورزان تبدیل و باعث شده تا آحاد جامعه نسبت به سلامت محصولات کشاورزی حساس شوند. در این میان هر استان به کاشت، برداشت و صادرات یک یا چند محصول خاص شناخته می‌شوند و به این دلیل تأکید بیشتری بر تولید محصول سالم در بازار از سوی کارشناسان تغذیه و بهداشت می‌شود، اما به گفته حمیدرضا رحمانی، رئیس تحقیقات خاک و آب مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان، متأسفانه مصرف کشاورزان ایرانی از کود غال با بدون آگاهی یا به صورت نامناسب است درحالی‌که آن‌ها نباید تنها به دنبال سودآوری و اقتصاد تولید محصول باشند و توجه به سلامت جامعه نیز ضرورت دارد. آنچه در ادامه می‌خوانید گفتگوی ایسنا با دبیر کارگروه نظارت کنترل کیفی انواع مواد کودی استان اصفهان است.

درحال حاضر نحوه و میزان استفاده از کود و سموم شیمیایی در بخش کشاورزی چگونه است؟

از اواخر سال ۹۳ با ابلاغ وزیر جهاد کشاورزی، کارگروه نظارت و کنترل کیفی کود در استان اصفهان ایجاد شد و شرح وظایف و اعضای آن از سوی وزارتخانه تعیین شد. به‌طورکلی نظارت بر وضعیت کود در استان به‌عنوان رسالت اصلی این کارگروه است، هم‌چنین یک گروه نمونه‌برداری به‌عنوان زیرمجموعه این کارگروه جهت ورود به عرصه نظارت بر کیفیت کود تعیین شد که اعضای آن از ارگان‌های مختلفی همچون حراست سازمان جهاد کشاورزی، بخش تحقیقات خاک و آب و نهادهایی چون سازمان صنعت، معدن و تجارت و اتاق اصناف که در هر شهرستان کمک‌رسان این گروه هستند.

وظیفه این کارگروه به طور مشخص چیست؟

وظیفه این گروه ورود به موارد و گزارش‌هایی از تخلفات مربوط به استفاده نادرست از کودها است، همچنین این گروه به صورت چرخشی یا دوره‌ای به بازدید از قسمت‌های مختلف در شهرستان‌ها پرداخته و به‌صورت تصادفی برخی از کودها را موردبررسی قرار می‌دهد. چنانچه کودها کد ثبتی داشته باشند مورد تجزیه قرار می‌گیرند و حتماً باید ترکیبات آن‌ها با آنچه به عنوان برچسب بر رویشان قرارگرفته، مطابقت داشته باشد. بنابراین اگر کودی کد ثبتی نداشته باشد تقلب و تخلف محسوب می‌شود و ارزش ریالی آن صفر قلمداد می‌شود و گزارش آن به سازمان صنعت، معدن و تجارت ابلاغ می‌شود.

در حال حاضر نظارت بر میزان و نحوه استفاده از کودها در کشاورزی چگونه است؟

از اواخر سال ۹۳ با ابلاغ وزیر جهاد کشاورزی، کارگروه نظارت و کنترل کیفی انواع مواد کودی در استان اصفهان شکل گرفت و شرح وظایف و اعضای آن از سوی وزارتخانه مشخص شد. به‌طورکلی نظارت بر وضعیت کود در استان به‌عنوان رسالت اصلی این کارگروه معین شد. همچنین یک گروه نمونه‌برداری به عنوان زیرمجموعه این کارگروه جهت ورود به عرصه نظارت بر کیفیت کود تعیین شد که اعضای آن از ارگان‌های مختلفی مانند حراست سازمان جهاد کشاورزی، بخش تحقیقات خاک و آب و نهادهای دیگری مانند سازمان صنعت، معدن و تجارت و تعزیرات حکومتی به عنوان کمک‌رسان این گروه در هر شهرستان هستند.

وظیفه این گروه به طور مشخص چیست؟

وظیفه این گروه ورود به موارد و گزارش‌هایی است که از تخلفات در زمینه استفاده نادرست از کودها اعلام می‌شود. هم‌چنین این گروه به صورت چرخشی یا دوره‌ای از واحدهای تولید یا توزیع کود در شهرستان‌ها به صورت تصادفی بازدید می‌کنند و برخی از کودها را با نمونه‌برداری موردبررسی قرار می‌دهد. چنانچه کود کد ثبتی داشته باشد مورد تجزیه قرار گرفته و ترکیبات آن باید با آنچه به عنوان برچسب بر رویشان قرار گرفته، مطابقت داشته باشد و اگر مطابقت نداشت، تخلف محسوب و با تولیدکننده برخورد می‌شود. هم‌چنین اگر کودی کد ثبتی نداشت، تقلب و تخلف محسوب و ارزش ریالی آن صفر قلمداد می‌شود و گزارش تخلف آن به سازمان ارگان‌های ذی‌ربط ابلاغ خواهد شد.

درحال حاضر میزان مصرف کود در اراضی کشور چقدر با استانداردهای جهانی فاصله دارد؟

درحال حاضر میزان مصرف کود در ایران بسیار کمتر از میانگین مصرف کود در سطح دنیاست، اما مسئله این است که مصرف ما غالبا با بدون آگاهی یا به صورت نامناسب است. مثلاً کشاورز گاهی برای زمینی که به کود نیاز ندارد از آن استفاده می‌کند و یا برعکس از استفاده کود برای زمین دریغ می‌کند. این مصرف نامناسب در کیفیت محصول تولیدی اثرگذار دارد. اگر بخواهیم به سمت میزان مصرف جهانی کود برویم باید به نحو مناسبی از کود استفاده کنیم.

بااین‌وجود سازمان جهاد کشاورزی چقدر بر میزان و نوع مصرف کودها نظارت دارد؟

این نظارت به زنجیره تولید محصول برمی‌گردد. اکنون وزارت جهاد کشاورزی با مسئله نظارت بر کیفیت محصولات تولیدی مواجه است، اما رفتار بازار با کشاورزان در میزان استفاده آن‌ها از کود مؤثر است. مثلاً اگر محصولی که با استفاده از مصرف بیش‌ازاندازه کودهای نیتروژنی تولید شده و دارای غلظت بیش‌ازحد مجاز نیترات است در بازار به فروش نرسد، کشاورز ناچار می‌شود مصرف کود نیتروژنی را تنظیم کند، اما اگر محصول هرچه باشد در بازار به فروش رود و فرقی بین عناصر موجود در آن نباشد، کشاورز نیز نسبت به مصرف درست کود توجهی نخواهد کرد. تجربه نشان می‌دهد در ایران باید یک اهرم قوی بر تولید نظارت داشته باشد تا اجزای زنجیره تولید به درستی کنار هم قرار گیرند. در چنین شرایطی مصرف کود به جا و مناسب می‌شود و محصول تولیدی باکیفیت خواهد بود.

به‌عنوان‌مثال برخی کشاورزان برای مصرف غیر خود برای محصول سیب‌زمینی، آن را با سم و کود فراوان تولید می‌کنند و زمین دیگری را برای مصرف شخصی خود به نحوه سالمی تولید می‌کنند. چرا بر عملکرد این کشاورزان نظارتی نمی‌شود؟

موسسه تحقیقات خاک و آب برای انتقال یافته‌های تحقیقاتی درباره میزان و نحوه استفاده از کود، نشریات فنی در سرتاسر کشور تحت عناوین “توصیه کودی برای محصولات مختلف” به تفکیک استانی توزیع می‌کند. بخش تحقیقات خاک و آب مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان نیز با انجام تحقیقات خود با کمک مدیریت ترویج در قالب برگزاری کلاس‌های ترویجی و آموزشی نیز به فرهنگ‌سازی در این خصوص می‌پردازد، اما اینکه توصیه‌ها در عمل تا چه حد مورداستفاده کشاورزان قرار گیرد، مسئله دیگری است. متأسفانه درصد کمی از کشاورزان نسبت به اهمیت این مسئله آگاهند و توصیه کودی را به کار می‌گیرند که آن کمک به سلامت جامعه است، اما آنچه مسلم است نه تنها در استان اصفهان بلکه در کشور ضعف‌هایی در گلوگاه‌های نظارتی وجود دارد و اگر محصول تولیدی به خوبی کنترل کیفی شود، این مسئله قابل‌حل خواهد بود.

به اعتقاد شما در زمینه چگونگی مصرف کود باید فرهنگ‌سازی صورت گیرد؟

به‌طورقطع باید برای کشاورزان فرهنگ‌سازی شود تا تنها به دنبال سودآوری و اقتصاد تولید محصول نباشند و به سلامت جامعه نیز توجه کنند. از سوی دیگر در این زمینه باید سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی در سطح ملی صورت گیرد، البته این موضوع تنها مرتبط با سازمان جهاد کشاورزی نیست و طبق قانون نیز سازمان غذا و دارو موظف است در امر نظارت بر کنترل کیفی محصولی که وارد بازار می‌شود، اقدام مناسبی داشته باشد. البته طی چند سال گذشته این سازمان با انجام نمونه‌گیری تصادفی فعال شده است، اما نتایج آن به صورت مشخص مورد بهره‌برداری قرار نگرفته است.