زعفران ؛ طلای سرخ برای دلالان، زحمت برای کشاورزان !

* میزان کشت و تولید زعفران
به گفته مشاور وزیر و مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی با وجود اینکه ۸۸ درصد تولید زعفران جهان در ایران می باشد، سهم کشور ما از صادرات این محصول دارویی ۳۰۰ میلیون دلار است.
یوسفی آذر سهم زعفران در تجارت جهانی را هشت میلیارد دلار عنوان کرد و افزود: سال گذشته بیش از ۲۰۳ تن زعفران به ارزش ۲۸۶ میلیون دلار از ایران صادر شد.
وی متوسط عملکرد تولید زعفران کشور را ۳٫۳ کیلو گرم در هر هکتار دانست و اظهار کرد: سال گذشته از ۱۰۵ هزار هکتار سطح زیر کشت زعفران، حدود ۳۳۶ تن محصول تولید شد.
از مجموع ۱۰۵ هزار و ۲۷۰ هکتار سطح زیر کشت زعفران در ایران ۸۲ هزار هکتار (حدود ۷۸ درصد) در استان خراسان رضوی قرار دارد که هشت هزار و ۵۰۰ هکتار و معادل ۱۲ درصد سطح زیر کشت آن در استان به اراضی شهرستان تربت حیدریه و ۱۲ هزار هکتار به شهرستان زاوه اختصاص دارد.
در استان خراسان رضوی ۱۱۷ هزار خانوار به کشت زعفران مشغولند که از این تعداد ۱۴ تا ۱۵ هزار خانوار در تربت حیدریه و حدود ۱۷ هزار خانوار نیز در شهرستان زاوه هستند.
در حالی که متوسط تولید زعفران در استان خراسان رضوی چهار کیلو گرم در هکتار است، این رقم در شهرستان تربت حیدریه بین ۳٫۸ تا ۴٫۱ کیلو گرم است که سالانه تولید ۳۲ تن زعفران خشک را برای این خطه به همراه دارد.
در شهرستان زاوه نیز همین ارقام وجود دارد با این تفاوت که سال گذشته به دلیل کاهش نزولات جوی و سرمازدگی میزان برداشت زعفران با ۳۰ درصد کاهش نسبت به سال قبل به ۲۸ تن رسید، اما متوسط برداشت در این شهرستان ۴۰ تن در سال است.
متوسط قیمت هر کیلو زعفران در شهرستان های تربت حیدریه، زاوه و مه ولات، ۵۰ میلیون ریال و درآمد حاصل از هر هکتار زیر کشت زعفران ۲۰۰ میلیون ریال می باشد که سالانه ۱۶۰ میلیارد تومان درآمد نصیب زعفران کاران منطقه می کند.

* تولید زعفران خوب، دانش به روز می خواهد
رئیس جهاد کشاورزی تربت حیدریه با بیان اینکه کشت زعفران پیش از این به صورت کپه ای صورت می گرفت و ضرر بسیار نصیب کشاورزان می کرد گفت: از هفت سال قبل با اجرای طرح آرمانی کشت زعفران و کاشت آن به شیوه های علمی شاهد افزایش عملکرد این محصول هستیم.
محمدرضا عباسپور افزود: یکی از مشکلات عمده زعفران کاران، فقدان آب کافی برای دست کم پنج بار آبیاری مزارع زعفران در هر دوره کشت است.
وی اظهار کرد: از دیگر مشکلات تولید زعفران، توزیع خانگی گل زعفران و استاندارد نبودن پر کندن گل و خشک کردن زعفران است.
وی گفت: گل زعفران باید در سالن های بزرگ پرکنده و خشک شود در حالی که جمع کردن کارگران برای یک دوره ۴۵ روزه (فصل برداشت) بسیار دشوار است لذا در عمل گل زعفران به شیوه سنتی پرکنده و خشک می شود.

* تولید زعفران ارگانیک مبین توانمندی علمی
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان زاوه نیز با بیان اینکه در راستای تولید زعفران مرغوب چند اقدام اساسی انجام داده ایم، گفت: تنها کانون تولید زعفران ارگانیک ایران که از سال ۹۲ دایر شده این شهرستان است که در ۲ مرحله محصول ارگانیک تولید می کند.
محمود ایزدی افزود: در این راستا زعفران ارگانیک در مرحله نخست در ۲۳۰ هکتار و در مرحله دوم در ۳۱ هکتار تولید می شود.
وی اظهار کرد: اقدام بعدی نیز تکثیر پیاز مرغوب زعفران است که پارسال مزرعه یک هکتاری و در سال جاری خزانه ۱٫۷ هکتاری برای تولید پیاز ایجاد شد.
وی گفت: با توجه به نیاز زعفران به آب، بکارگیری روش های آبیاری تحت فشار باعث افزایش راندمان و بهره وری می شود.
ایزدی افزود: از هر ۱۷۰ هزار عدد گل معادل ۸۰ کیلو گرم گل زعفران به دست می آید که از این میزان نیز معادل یک کیلو گرم زعفران خشک حاصل می شود و در زمان برداشت سه میلیون نفر روز اشتغال ایجاد می کند.
وی اظهار کرد: این در حالی است که به دلیل ضعف بنیه مالی زعفرانکاران این شهرستان مجبورند دسترنج ماه ها زحمت خود را به ثمن بخس بفروشند لذا وجود یک شرکت با حضور تولید کننده، خریدار و صادر کننده در این منطقه ضروری است.

* لزوم معرفی برند زعفران ایرانی
رئیس پژوهشکده زعفران دانشگاه تربت حیدریه نیز به خبرنگار ایرنا گفت: باید با ایجاد برند زعفران ایران مالکیت معنوی برای این محصول ایجاد شود تا هر کس نام زعفران را می شنود، یاد ایران بیافتد.
حامد کاوه افزود: در این زمینه در نظر داریم با کمک جیاس (نظام ‌های میراث کشاورزی جهانی از زیر مجموعه های سازمان خواروبار جهانی) و وزارت جهاد کشاورزی زعفران را به عنوان میراث ماندگار کشاورزی جهان به نام ایران ثبت کنیم.
وی اظهار کرد: علاوه بر آن فائو (سازمان خواروبار جهانی) را ملزم کردیم زعفران را از گروه گیاهان ادویه ای خارج کند و همچنین برچسب اعتباری یا اعتمادسازی برای زعفران تهیه کرده ایم تا مشخصات ژنتیکی و فنی آن ثبت شود و نشان دهد محصول کدام شهر ایران است.
وی گفت: تحقق کامل این اقدام به دست کم ۲۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد ولی کمبود اعتبارات دست ما را بسته و تاکنون فقط ۱٫۵ میلیارد ریال از اعتبارات دانشگاه تربت حیدریه هزینه کرده ایم.
کاوه افزود: با کمک دانش فنی کارشناسان حوزه زعفران، یک اپلیکیشن (نرم افزار کاربردی تلفن همراه) طراحی کرده ایم که زعفرانکاران با کمک آن می توانند از خدمات ترویجی، مشاوره ای و آموزشی پژوهشکده زعفران بهره مند شوند.
وی استانداردسازی بنه (پیاز) زعفران را نیز از دیگر اقدامات این پژوهشکده ذکر کرد.

* کمبودی در زمینه واحدهای فراوری و بسته بندی زعفران نداریم
رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت تربت حیدریه نیز گفت: مجموع تولید زعفران تربت حیدریه و زاوه حدود ۶۰ تن در سال است در حالی که واحدهای فراوری و بسته بندی موجود پاسخگوی حدود ۶۵ تن در سال هستند و از این نظر مشکلی نداریم.
محمد سلطان پور افزود: پاک کردن و خشک نمودن زعفران نیز هر چند در کارگاه های خانگی صورت می گیرد اما افرادی که به این کار مبادرت می کنند، آموزش های لازم را فراگرفته و جهاد کشاورزی نیز ابزار لازم را در اختیار آنها گذاشته است.
وی اظهار کرد: با این همه سهم شرکت های تربت حیدریه و زاوه در صادرات زعفران فقط ۲۰ تا ۲۵ درصد است و بقیه توسط شرکت های با سابقه مرکز استان صادر می شود.
وی گفت: اینک اسپانیا در زمینه صادرات زعفران با سابقه چندین ساله، بازار اروپا را اشغال کرده و اگر بخواهیم برند جدید ایجاد کنیم باید مزیت رقابتی و مزیت صادراتی ایجاد نمائیم که تحقق آن نیازمند ایجاد پیش زمینه های داخلی و خارجی می باشد که هنوز به اندازه کافی ایجاد نشده است.
سلطان پور افزود: البته در استان خراسان رضوی اقدام خوبی در زمینه ثبت جهانی نشان جغرافیایی زعفران خراسان با عنوان ‘زعفران خراسان ایران’ صورت گرفته که برای تایید نهایی باید به آژانس وایپو (یکی از ۱۶ آژانس بین المللی سازمان ملل متحد در زمینه مالکیت معنوی و صنعتی) ارسال شود.
وی اظهار کرد: بر اساس این گواهی هر کشور با هر برندی که زعفران ایران را صادر کند، موظف به درج شناسنامه مالکیت معنوی آن خواهد بود.
وی به صادرات پارسال زعفران از کشور و سهم منطقه تربت حیدریه و زاوه اشاره کرد و گفت: از مجموع ۹ دهم درصد صادرات غیرنفتی بخش کشاورزی به مبلغ سه میلیارد و ۹۲۲ میلیون دلار، معادل ۶،۷ درصد آن یعنی ۲۶۴ میلیون دلار مربوط به صادرات ۱۸۷ تن زعفران بوده است.
سلطان پور افزود: سهم تربت حیدریه در این زمینه ۲۴۱ هزار و ۷۵۴ تن کالا شامل کاشی، رنگ ساختمانی، سیمان، طلا و زعفران به ارزش ۲۱۴ میلیارد تومان بوده است.

* ورود زعفران تقلبی به بازار
رئیس اتحادیه زعفران تربت حیدریه نیز به خبرنگار ایرنا گفت: یکی از بدیهی ترین مشکلات بازار زعفران که آغازگر مسایل دیگر می باشد، وضع قوانینی است که پشتوانه اجرایی ندارند.
هادی موحدان افزود: طبق قانون هر غرفه دار برای برپایی غرفه باید از این اتحادیه مجوز دریافت کند، اما چون متولی بازار گل زعفران در این شهرستان شهرداری است، لذا در عمل ما و دیگر نهادهای نظارتی حضور نداریم.
وی اظهار کرد: نتیجه این غفلت ها وجود زعفران های تقلبی با عناوینی چون ‘نوشابه ای’، ‘شکری’ و ‘روغنی’ در بازار گل زعفران است و حتی شاهدیم برخی زعفران خشک تقلبی را با قیمت ارزان می فروشند و به جای آن گل زعفران مرغوب می خرند.
وی گفت: از سوی دیگر وضعیت زعفران منطقه در مسیری قرار گرفته که اگر حتی پژوهشکده زعفران تربت حیدریه نیز محموله ای را تایید و پلمپ نموده و به مشهد ارسال کند، صادرکنندگان کار ما را قبول ندارند زیرا آنها زعفران تربت حیدریه و زاوه را از آن خود کرده اند.
موحدان افزود: از سوی دیگر حدود پنج سال بود که اتحادیه زعفران تربت حیدریه زیر پوشش اتحادیه استان رفته و این نیز به وضعیت زعفران این شهر ضربه وارد کرد زیرا در عمل ما قدرت اجرایی نداشتیم که البته با تلاش مسئولان محلی و اداره صنعت، معدن و تجارت تربت حیدریه قرار است به زودی انتخابات اتحادیه زعفران تربت حیدریه برگزار شود و این اتحادیه به صورت مستقل فعالیت خود را ادامه دهد.

* سهل انگاری از اتحادیه است
رئیس پژوهشکده زعفران دانشگاه تربت حیدریه در ارتباط با سخنان موحدان گفت: از اردیبهشت ماه امسال چند جلسه برای برنامه ریزی بازار برگزار کردیم که مصوب شد سازمان های ذیربط نمایندگان خود را برای نظارت در این زمینه اعزام کنند و حتی حق الزحمه هم برای آنها در نظر گرفتیم.
کاوه با بیان اینکه اتحادیه زعفران تربت حیدریه باید مسایل مربوط را به ما گزارش می کرد تا پژوهشکده پیگیری کند، افزود: شهردار مصوبه ای را از ۲ سال قبل به تصویب رساند مبنی بر اینکه چون مکان متعلق به شهرداری است، خودش هم بازار زعفران را اداره کند.
وی اظهار کرد: ما حتی پیشنهاد دادیم اگر کسی می تواند بازار را اداره کند، اقدام نماید اما اتحادیه نپذیرفت.